A Alianza Anticapitalista Galega para ao 2009 estase a conformar. Coido que os poetas galegos máis comprometidos política e socialmente deberían estar presentes nos grupos de traballo desta rede que definan estratexias de comunicación.
Por que?
Porque esta loita precisa novas metáforas. Vainos a vida (como nación e como individuos) en desmontar o imaxinario dominante, e aí teñen moito que dicir os nosos poetas. Son os artilleiros maiores desta batalla, e deben fornecernos con armas potentes para derrubar os muros construídos polos media e polo poder (tanto monta…).
Xa o tiña claro desde a aparición da poética insuxente do Subcomandante Marcos, esa maneira de falar con quentes palabras da xente pobre o que na tradición guerrilleira era habitualmente pesado discurso de fraseoloxía marxista-leninista-maoísta que chovía desde as alturas da vangarda intelectual pero que non era quen de callar nas mentes dos asoballados… E cada día me confirmo máis na miña convición de que é a poesía A NOSA ARMA (tan cargada de futuro!!!), a máis valiosa, a que debe soar nas nosas accións de guerrilla contrapropagandística.
É agora o momento de darmos un paso á fronte e dicir: «Velaquí estou, poeta galego/a, e poño á vosa disposición, irmáns, o meu arsenal de metáforas para rachar os muros desta nova Bastilla».
Lendo a José Manuel Naredo, no seu libro «Raíces económicas del deterioro ecológico y social», no seu apartado titulado «Como el lenguaje vehicula la ideología y alimenta el conformismo», non puiden senón decatarme deste deber do poeta antagonista… Estou seguro de que moitos dos poetas galegos poderían dar poderosas e fermosas metáforas que se trasmitiren por novos e vellos medios para chegar a abrir os ocos precisos que comuniquen a urxencia dun outro mundo, dunha outra Galiza!
Comparto aquí convosco esta inspiradora lectura do libro de Naredo:
(…) el libro de Lakoff y Johnson (1980) Metáforas de la vida cotidiana, que recoge en parte un trabajo de los autores sobre Metáforas conceptuales en el lenguaje corriente. Este libro ilustra con numerosos ejemplos las relaciones entre ideología, lenguaje y percepción antes apuntadas, confirmando los siguientes puntos que presentamos aquí a modo esquemático:
1. «La mayor parte de nuestro sistema conceptual está estructurado metafóricamente». Por lo que «los valores más fundamentales de una cultural son coherentes con una estructura metafórica» que permanece normalmente indiscutida. (…)
2. «Gran parte de lo que percibimos como regularidades naturales [expresadas en el lenguaje ordinario] son regularidades coherentes con metáforas de nuestro sistema conceptual». «Gran parte de nuestras realidades sociales se entienden [también] en términos metafóricos» que condicionan, así, nuestra percepción de la realidad. En resumidas cuentas, que las metáforas no sólo son figuras literarias, sino también, y sobre todo, «vehículos de compresión» [véase Metáforas que nos piensan (Lizcano, 2006)].
3. «Las metáforas nuevas tienen capacidad de crear nuevas percepciones de la realidad», «pueden alterar el sistema conceptual así como las percepciones y acciones que dan lugar al mismo». «Muchos de los cambios culturales nacen o se alimentan de la extensión de nuevas metáforas, que eclipsan a otras». «Los cambios en nuestro sistema conceptual cambian lo que es real para nosotros y afectan a la forma en que percibimos el mundo y en que actuamos sobre la base de estas percepciones».
4. «Los poderosos consiguen imponer sus metáforas» para avalar decisiones y acciones concretras.
Un buen ejemplo de ello (…) es la metáfora que equipara al terrorismo con la guerra, o al atentado contras las Torres Gemelas y el Pentágono con el bombardeo de Pearl Harbour. La metáfora de la guerra dio licencia para emprender guerras y para adaptar a ellas acciones políticas y económicas bien concretas y reales. (…)5. Como consecuencias de lo anterior, «la verdad es siempre relativa a un sistema conceptual que en gran medida se define metafóricamente». La verdad es en este sentido relativa, pero el problema estriba en que la mayoría de la gente la sigue tomando por absoluta.
(…)
7. Por último, hay que advertir que el creciente peso que la sociedad otorga a la información y a la comunicación reforzó la tendencia a cosificar las ideas, apoyada en una serie de metáforas que asumen esta cosificación acríticamente, sin percibirla. La cosificación de las ideas que configuran la nación usual de sistema económico viene apoyada además por su representación cuantitativa habitual -en forma de agregados contables expresados en dinero- que les otorga mayores visos de objetividad, al soslayar la axiomática implícita sobre la que reposan (…).
Naredo nesta parte do seu libro, tenta pescudar por que custa tanto á xente percibir a grande falacia tras o sistema económico-político dominante (ou sexa, o Capitalismo), baseado na mitoloxía do crecemento infinito e benefactor, cando é ben lóxica a consecuencia física para o planeta e o seu imposible futuro e se leva décadas denunciando na comunidade científica.
A esta lectura engadiría eu a de «Ideología y cuentos de hadas» de Hugo Cerda, para comprender as posibilidades doutro xénero para incidir noutro campo de batalla: a educación dos nosos rapaces.
Eles teñen os grandes media e mais os cartos, pero nós temos a capacidade de crear poderosas metáforas que outros se encargarán de axudar a espallar no vindeiro ano, de pintar nas paredes, imprimir na súa roupa, trasmitir viricamente pola Rede, corear nas manifestacións…
Somos quen de contribuírmos a crear armas culturais para este combate? Que non nos enganen, logo: o combate non só está nas rúas e nos parlamentos… está sobre todo nas mentes, nos imaxinarios colonizados polo sistema.
PS: …Quizáis sexa hora tamén de resucitar a Militia Lyrica.
Añado unha nova cita dol libro de Naredo, do final do seu cap. 8:
As notas son miñas, para aclarar que:
(1) Naredo propón combatir os dogmas e metáforas nas que se basea o capitalismo actual, usando contrametáforas como a que explica o desenvolvemento como unha enfermidade parasitaria (ou unha metástase canceríxena, alternativamente) coa que a especie humana devora o planeta, e a que fala de países (e rexións, cidades, bairros, persoas…) depredadores e preas, en troques de desenvolvidos / en-vías-de-desenvolvemento.
(2) Faime pensar obviamente no comercio xusto, na produción ecolóxica, no consumo responsable, etc.
E remato cunha constatación fundamental de José Manuel Naredo (p. 228) coa que estou de acordo e na que deberiamos basear toda acción anticapitalista:
Temo que relato e metáfora son cousas diferentes.
Polo que teño oído aquí nos USA, a poesía galega nunca abandonou a construción de relatos alternativos.
Un afectuoso saúdo.
Estimada Scarlett 😉
Ben sei que un relato e unha metáfora son cousas diferentes. Non sei onde dixen tal.
E a construción de relatos alternativos é sen dúbida precisa, pero é outra cousa como ti dis, distinta da que eu reclamaba.
Acerca precisamente dos relatos, e da necesidade de novas historias, gustaríame traducir aquí un fragmento da introdución do libro Transition Handbook. From oil dependency to local resilience do fundador do movemento de Cidades en Transición, Rob Hopkins:
[…] humana e nos que a palabra sempre presente, é o elemento de acción e determinación da realidade. Non é a primeira vez que falo desas relacións e da súa necesaria comprensión para actuarmos dunha maneira efectiva se queremos trasformar a […]